อาสาสอนเด็กนักเรียนบ้านเลตองคุ เรียนรู้วัฒนธรรมแห่งแม่น้ำสุริยะ

“เลตองคุ” หรือ “เลต่อโคะ ’’ แปลว่า บ้านบนน้ำตก หรือ ผาน้ำตก…

หมู่บ้านเลตองคุ ดินแดนลี้ลับ สุดแดนสนธยา เป็นหมู่บ้านกระเหรี่ยงฤาษีแห่งเดียวในประเทศไทย ที่มีการปกครองตัวเองแบบ มีฤาษีเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ และมีการถือศีลกินเจที่เคร่งครัด และเป็นหมู่บ้านเดียวในประเทศไทยเช่นกัน ที่ไม่มีกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน เป็นผู้นำตามระบบการปกครองท้องถิ่นของไทย การที่มีองค์ฤาษีสืบทอดเป็นผู้นำชุมชนจนถึงปัจจุบัน และมีการถือศีลกินเจที่เคร่งครัด เป็นผลทำให้หมู่บ้านเกิดความสงบร่มเย็นมาโดยตลอด ทำให้ชาวกะเหรี่ยงในหมู่บ้าน และกะเหรี่ยงหมู่บ้านใกล้เคียง เกิดความศรัทธา อาจเปรียบได้ว่า เลตองคุเป็นเสมือนเมืองหลวงของหมู่บ้านกะเหรี่ยงฤาษีที่อยู่ในเขตไทย ตลอดจนถึงหมู่บ้านในเขตพม่าด้วย จากฤาษีองค์ที่ 1 จนถึงปัจจุบ…ัน ฤาษีองค์ที่ 9 (ได้ย้ายออกจากหมู่บ้านไปถือศีลอยู่ฝั่งพม่า เนื่องจากความขัดแย้งภายในของชาวกะเหรี่ยงในหมู่บ้าน) แต่ก็ยังมีฤาษีองค์ปัจจุบัน ที่รักษาการแทนอยู่ ซึ่งรอการนิมิต เพื่อเตรียมเข้าสู่พิธีการเป็นฤาษีองค์ที่ 10 อย่างสมบูรณ์ในเร็วๆ นี้ ผมขอเกริ่นเรื่องหมู่บ้านกระเหรี่ยงฤาษีไว้แค่นี้ก่อน แล้วจะพาไปรับรู้เรื่องเล่าตำนานอันเร้นลับอันน่าทึ่งของกะเหรี่ยงฤาษีต่อไป

เป็นหมู่บ้านกะเหรี่ยงที่นับถือฤาษี มีประเพณีที่แตกต่างจากกะเหรี่ยงทั่ว ๆ ไป งานประเพณีที่สำคัญคือ การจุดไฟบูชาอาจารย์ฤาษีในราวเดือนธันวาคมของทุกปี ฤาษีจะพำนักในวัด และมีของสำคัญคือ งาช้างโบราณมีอายุกว่า 400 ปี แกะสลักเป็นรูปพระพุทธเจ้านั่งปางสมาธิโดยรอบจากโคนถึงปลายงา การเดินทาง ใช้เส้นทางสายอุ้มผาง-แม่กลองใหม่ ถึงบ้าน กะเหรี่ยงเปิ่งเคลิ่ง จากจุดนี้ไปเป็นเส้นทางลำลองโดยต้องเดินเท้าเข้าไปเป็นระยะทางประมาณ 16 กิโลเมตร ไปจนถึงบ้าน กระเหรี่ยงฤาษีเลตองคุ นักท่องเที่ยวที่สนใจสามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม และต้องทำหนังสือขออนุญาตก่อนล่วงหน้า 1 เดือน

หมู่บ้านเลตองคุ

อยู่ห่างจาก อ.อุ้มผาง 100 กม. โดยสามารถใช้เส้นทางรถยนต์ไปถึงบ้านเปิ่งเคลิ่ง จากนั้นเดินเท้าผ่านเข้าไปในประเทศพม่า ข้ามแม่น้ำก่อนวกเข้าสู่ฝั่งไทย การเดินทางเข้าสู่หมู่บ้านกะเหรี่ยงเลตองคุ ต้องขออนุญาตจากเจ้าหน้าที่ ตชด. ที่ 347 เมื่อเดินทาง ไปถึงยอดเขาใกล้เขตบ้านเลตองคุจะมีปืนแขวนไว้หนึ่งกระบอก หากนักท่องเที่ยวยิงปืนหนึ่งนัด ชาวหมู่บ้านเลตองคุ จะเตรียม อาหารเย็นไว้เผื่อ หมู่บ้านเลตองคุ เป็นหมู่บ้านกะเหรี่ยงที่เรียกกันว่า กะเหรี่ยงน้ำ อพยพมาจากพม่า ชาวเลตองคุนับถือลัทธิฤาษี โดยจะไม่เลี้ยงและไม่กินเนื้อสัตว์เลี้ยงทุกชนิด เช่น หมู เป็ด ไก่ สัตว์ที่เลี้ยงได้มีเพียงช้าง วัว และควาย ซึ่งเอาไว้ใช้งานเท่านั้น ห้ามกินเด็ดขาด เพราะถือว่าเป็นสัตว์ใหญ่ มีบุญคุณ และถ้าสัตว์เหล่านี้ตายไปจะต้องทำพิธีเผาให้ด้วย ส่วนสัตว์ที่ชาว เลตองค ุกินคือปลาและสัตว์ป่าที่ไม่ได้เลี้ยงไว้ นอกจากนี้ยังห้ามดื่มเหล้าด้วย หมู่บ้านเลตองคุเคร่งครัดเรื่องประเพณี ความเชื่อ และมีกฎระ เบียบมากมาย ดังนั้นนักท่องเที่ยวควรระมัดระวังมิให้ผิดข้อห้ามต่าง ๆ เช่น ห้ามมิให้สตรีผ่านเข้าไปยังด้านหน้าของเรือนเก็บงาช้าง ซึ่งเป็นงาช้างศักดิ์สิทธิ์ ฤาษีของชาวเลตองคุเป็นผู้ดูแลงาช้างซึ่งแกะสลักเป็นรูปพระพุทธเจ้าปางต่าง ๆ อายุกว่า 400 ปี ยาว 1.70 ม. มีน้ำหนักรวมกว่า 40 กก. ฤาษีพำนักอยู่เฉพาะในเรือนพำนัก ห้ามบุคคลอื่นเหยียบย่างขึ้นไป ยกเว้นเฉพาะศิษย์ของฤาษี ซึ่งเป็นชาย หนุ่มกว่า 50 คน ไว้ผมยาวเกล้าเป็นจุกไว้ข้างหน้า และหมู่บ้านเลตองคุมีงานประจำปี ได้แก่ งานบุญเข้าพรรษา ออกพรรษา งานบุญเผาไฟ และงานบุญสงกรานต์

รายละเอียดกิจกรรม
วันที่ 7 กย
20.00 ออกเดินทางไปยังแม่สอด
วันที่ 8 กย
8.00 แวะ ทานข้าวที่อุ้มผาง…
11.00 ทานอาหารเที่ยงที่เปิ่งเคลิ้ง
12.00 ขึ้นไปยัง เลตองคุ
14.30 ถึง เลตองคุ เก็บของเข้าที่พัก
15.00 อาสาแนะนำตัว และ รู้จักเด็กๆ
16.00 พูคุย เตรียมการสอนสำหรับวันถัดไป
17.00 ไปกราบ ฤษี
17.30 ทานข้าวเย็น ที่เราเตรียมไว้
20.00 นอนพักผ่อน
วันที่ 9 กย
6.00 ดูทะเลหมอกที่ฐานปฏิบัติการ ตชด 347 พร้อมให้กำลังใจเจ้าหน้าที่
8.00 ทานอาหารเช้า ที่เราเตรียมไว้
9.00 เริ่มการสอนเด็กๆ
12.00 ทานอาหารเที่ยง ที่เราเตรียมไว้
13.00 เริ่มสอนตอนบ่าย
15.00 เสร็จจากการสอน เดินทางไปเล่นน้ำตกเลตองคุ
18.00 ทานอาหารเย็น ที่เราเตรียมไว้ และ เตรียมกิจกรรมรอบกองไฟ อาจมีการแสดงเล็กๆจากเด็กๆ และ อาสา
21.00 นอนพักผ่อน